![Cover image for Halepçe’ye yapılan kimyasal saldırıda İran’ın rolü (1988) Cover image for Halepçe’ye yapılan kimyasal saldırıda İran’ın rolü (1988)](/client/assets/4.5.1/ctx/images/no_image.png)
Title:
Halepçe’ye yapılan kimyasal saldırıda İran’ın rolü (1988)
Author:
Omed Nasih Sharif, 1987-
Personal Author:
Publication Information:
Van : Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2018.
Physical Description:
vi, 66 yaprak : harita ; 30 cm + 1 CD.
Abstract:
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Irak diye bir ülke yoktu. Birinci Dünya Savaşı‟ndan sonra İngiltere o bölgeleri ele geçirerek bölgenin siyasî haritasını değiştirdi. Irak Eyaleti 12 Mart 1921 Kahire kongresiyle İngiltere kolonyalizm ofis lideri Winston Churchill liderliğinde Irak hükümdarlık sistemi üzerine kuruldu. Aslen Suudi Arabistanlı olan Melik Faysal‟ds Irak‟a padişahlık yaptı. Krallık döneminde, 1921-1958 yıllarında Birinci Melik Faysal, 1833-1921 yıllarında Melik Faysalın oğlu Melik Gazi, 1939-1958 yıllarında da İkinci Melik Faysal hüküm sürdü. 29 Ekim 1936 yılında Bekir Sıdki askerî bir darbe yaptı ve askerî bir hükümet kurdu. Bu hükümet dokuz ay boyunca Irak‟ta hüküm sürdü. Daha sonra krallık ve İngiltere yandaşları tarafından yok edildi. Irak‟ın kuzeyinde de Melik Mahmud (1919 – 1931), şeh Ahmed Barzani (1932 – 1933) , Molla Mustafa (1941 – 1975) dönemlerinde barış içinde birlikte bir yaşam için hükümdarlıklarını yaptılar. 1958 yılında Abdulkerim Kasım ve özgürlük isteyen komutanlar liderliğinde askerî bir darbe yapıldı. Krallık rejimini yıkıp yerine Cumhuriyet sistemini getirdiler. Abdulkerim Kasım Irak Cumhurbaşkanı oldu. Fakat S.B.P, 8 Şubat 1963‟te Abdulkerim Kasım‟ın liderliğine son verdi. 1963 yılında da bir terör saldırısıyla yaşamına son verildi. Saddam Hüseyin 17 Temmuz 1979 yılında Irak Cumhurbaşkanı oldu. Baskı üzerine Ahmed Hasan Bekir işlerinden elini çekmek zorunda kaldı. Daha sonra Saddam, askerî liderliği eline aldı ve kan dökmeye başladı. Fiziki, ekonomik, tarihi, siyasî ve kanuni soykırımı kürt halkına karşı uygulamaya başladı. Celal Talabani 1976 yılında İran‟ın kuzeyinde K.Y.B‟yi kurdu. Bass rejimine karşı siyasî ve silahlı hizmete başladı. O dönemde K.D.P de siyasî ve silahlı hareketlerini sürdürüyordu. 1979 yılında İran‟da Humeyni liderliğinde İslâmî Devrimi hükümdarlığa geldi ve Pehlevi rejimini sona erdirdi. 1980-1988 yılında Irak ve İran savaşı başladı. Bölgesel güçler ve Dünya devletleri bu savaşta kendi çıkarlarına göre hareket ettiler. Savaşta her iki devlette büyük kayıplar verdi. Binlerce insan ölürken milyarlarca dolar ekonomik zarar yaşandı. Irak ve İran, savaş döneminde yani 1983 yılında K.Y.B. ile Irak‟ın ekonomik, siyasî ve idarî meselelerinde 18 ay boyunca konuşma ve anlaşma sağlama çalışmasına girişmişlerdi. Fakat daha sonra Bass hükümeti anlaşmadan vazgeçti ve anlaşmaları başarısız oldu. Geçen dönemin yetmiş ve seksenlerinde bir kaç Kürt ve Şii Arap Partisi, İran desteği ve planı ile İran‟da kuruldular. Bu partiler Irak - İran savaşında düşmanlık siyaseti güttüler. Bu partilerden en önemlileri; İran‟da 1979 yılında kurulan K. S. P, 1983 yılında kurulan Irak Büyük İslâmî Meclisi ve Bedir askerî kolu, 1987 yılında kurulan İ. K. H „dir. K.D. P‟ de o dönemde İran‟da kurulmuştu. Dolayısıyla Irak ve İran arasındaki savaşta İran‟ın yanında yer aldı. Bu süreçte İran, Kuzey Irak‟ın iç işlerine karışıyordu. 1986 yılında (K.Y.B) siyasi, askeri ve ekonomik bir anlaşma imzaladı. Sonra (K.D.P) ve (K.Y.B) İran‟ın yardımıyla 1987 yılında Irak‟a karşı anlaştılar, Daha sonra (I.K.P) ve (İ D.P) de anlaştı. 1987 yılında (K.Y.B), (K.D.P), (K.S.P) ve (K.İ.H) de Halepçe‟yi ele geçirmek için İran‟la anlaştı. Bu partiler tüm siyasi, askeri, ekonomik yardımlarını İran‟dan almaktaydılar. Savaş programı ve yol haritasının planı çizildikten sonra, (Ramazan, Kudüs, Fetih, Kazmin), Ali Şamhani İran kara kuvvetleri liderliğinde bu dört parti peşmergeleri ve Failak Bedir kolu (İ. D.P) ile birlikte 13 Mart 1988 yılında Halepçe‟ye saldırdılar. El-facır gözetimi altında (15 Mart‟ta Halepçe‟yi ele geçirdiler. Halepçe şehrini yağmalamak ve yıkmak dışında, bir fars kaymakamını (Razayi) adıyla şehrin kaymakamı yaptılar. Sokakları, kurum ve kuruluşların adlarını Kürtçe‟den Farsça‟ya değiştirmeye başladılar. Medyada İran propagandası, Kürt kuvvetleri ve Irak şiilerin yandaşları Saddam‟ın liderliğinde 16 Mart 1988 tarihinde Halepçe‟ye Hardal gazı, Syanidi Haydrocin, Napalım ve Sarin ile kimyasal saldırıda bulundu. 10 binden fazla kişinin yaralanmasına, 5 binden fazla insanın ölmesine, binlerce kişinin mülteci olmasına ve Halepçe‟nin paramparça olmasına sebep oldu. Halepçe halkına, toprağına büyük bir ekonomik, siyasi, sağlık ve çevresel zararı oldu. Halepçenin kimyasal saldırısı yirminci yılın en büyük katliamı olmuştur.
During the reign of Othman empire there was not a country called Iraq, but in the first world war Britain who invaded the area and changed the geopolitics of the country by establishing Iraq combining both Bagdad and Basra states under the supervision of Wingston Churchle and forty British and Iraqi political figures in 2212\1\21 according to Cairo convention and appointing Maik Faysal who was originally Saudi Arabian as a king of Iraq. Between 1921-1958 Kıng Faysal the first (1921-1933), King Ghazi (1933-1939) and King Faysal the second (1939-1958) were ruling. In 29\10\1936 a military coup was carried out and ruled Iraq for nine months, afterwards the coup was wiped out by the British. In the north of Iraq Malik Mahmood (1919- 1931), Sheikh Ahmad Barzani (1932-1933) and Mustafa Barzani (1941-1975) and some other political figures were carrying out both political and military struggles. In 1958 Abdul Kareem Qasim along with some of his fellow military officers carried out a coup putting an end to royal system and established republic system and he became the president of Iraqi republic. In 8th February 1963 the Baaths party carried out a coup putting an end to Abdulkareem Qasim‟s reign and assassinated him and Abdul Salam Arif became the president of Iraq. In 17\7\1979 Sadam Hussein became the president of Iraqi republic after pursuing Ahmad Hassan Bakir to resign and Saddam Hussein started running the country with an iron fist committing physical, economical and political genocide against the Kurdish nation. In 1976 Jalal Talabani founded (P.U.K) Iraq and started military struggle against Baaths party, during that time( K.D.P)‟s was ongoing. In 1979 the shia Islamic revolution led by Khumaini put an end to to Pahlawi‟s regime. In 1980-1988 the war between Iran and Iraq broke out and the neighboring country were indirectly participating in the war according to their interests, as a result of the war both countries were greatly harmed, tens of thousands were killed and the infrastructure of both countries completely destroyed. In 1983 (P.U.K) and Iraq signed a peace agreement and it continued for eighteen months, but then the regime broke the terms of the agreement. In the late seventies and eighties of the past century some Kurdish and Shia parties backed up by Iran were established to struggle against Iraq among them were (K.S.P)(1979), High Islamic Council of Iraq (1983), Islamic Movement Kurdistan (I.M.K) (1987) and Badir Military Party while( K.D.P) was and siding with that country against Iraq. During the war Iran was interfering in the north pf Iraq. In 1986 (P.U.K) signed a political, military and economical agreement then (P.D.K) and (P.U.K) with the support of Iran agreed to stand against Iraq in 1987 later in (I.C.P), (İ.D.P) to reach an agreement .1987 (P.U.K), (K.S. P) and Islamic Movement Kurdistan (I.M.K) stepped inti an agreement with Iran to invade Halabja city. In 13\12\1988 the military groups (Ramadhan, Quds, Fatih and Kazmin) commanded by Iranian leader Ali Shamkhani with the afore mentioned Kurdish Parties along with Dawa and Badir military groups launched an operation on Halabja under the name (walfajir 10) and invaded the city in 15\3\1988. After the invasion, they looted and almost destroyed the infrastructure of the city and made a Persian man named (Razai) a mayor of Halabja and started changing the names of Quarters and directorates from Kurdish into Persian showing a true alliance between Kurdish and Shia Parties which gave a powerful reason to attack the city with chemical weapon in 16\3\1988 killing five thousand and injuring more than ten thousand civilians and many more were displaced as well as completely destroying the infrastructure of the city. The chemical attack on Halabja was recognized as a greatest genocide committed against against humanity in twentieth century.
Corporate Subject:
Added Author:
Available:*
Library | Material Type | Item Barcode | Shelf Number | Status |
---|---|---|---|---|
Searching... | Thesis | 089319 | 956.1 /TEZ /OMEh /2018 | Searching... |