ÖZET Bu çalışmada; Kur’ân’ın daha iyi anlaşılması, tefsir edilmesi ve yorumlanması için yazılan tefsir külliyatının önemli eserlerinden sayılan et-Tabersî’nin Mecmau’l-beyân’ı, Âlûsî’nin Rûhu’l-me‘anî’si ve Sıddîk Hân’ın Fethu’lbeyân adlı tefsirleri Kur’ân ilimleri ve tefsir metodolojisi açısından karşılaştırılmıştır. Müfessirlerin bağlı bulundukları ideolojiyi yansıtma açısından bu çalışma önem arz etmektedir. Ayrıca her bir tefsir bir taraftan müellifin içinde bulunduğu sosyokültürel etkenlerle birlikte düşünce yapısının izlerini de taşımaktadır. Bu na göre et-Tabersî Şîa düşünce yapısıyla, Âlûsî Ehl-i sünnet ve tasavvufî görüşlere yer vermesiyle öne çıkmaktadır. Sıddîk Hân ise mezhebî görüşlere temkinli yaklaşımıyla dikkat çekmektedir. Çalışmada Kur’ân ilimlerinden Huruf-ı Mukattaa, Yedi Harf Meselesi, Esbâb-ı Nüzûl, Muhkem-Müteşâbih, Nesh, İ‘cazü’l-Kur’ân, Müşkilü’l-Kur’ân, Garibü’l-Kur’ân, Îcâz, Mecaz ve Kısasü’l-Kur’ân konularında karşılaştırma yapılmıştır. Ayrıca rivayet ve dirayet yöntemlerinde de üç tefsirin karşılaştırılması yapılmıştır. Bu bağlamda Kur’ân’ın Kur’ân’la ve sünnetle tefsirinin bazı türleri üzerinden üç eserin karşılaştırılması yapılmıştır. Kur’ân’ın sahabe ve tabiîn sözüyle tefsirinde de söz konusu tefsirlerin mukayesesi yapılmıştır. Dirayetin alt başlıkları sayılan fıkhî, kelâmî, âhir zamanla ilişkilendirilen bazı olaylar ve kevnî âyetlerin bazılarında da üç eser karşılaştırılmıştır. Sonuç kısmında da çalışmada ulaşılan verilere yer verilmiştir. Bu bağlamda çalışmada âlimlerin ittifak ettikleri konularla birlikte, ihtilaf ettikleri konuların da bulunduğu, ‘Kur’ân ilimleri’ konularında ittifakın fazla olduğu, mezhebî görüşler ön planda tutulduğunda ihtilafın yoğunlaştığı, Sıddîk Hân’ın da bunlara karşı çıktığı tespit edilmiştir. Çalışmada Kur’ân ilimleri, rivayet-dirayet yöntemleri ile bunların alt başlıkları bulunmakta, bir giriş, üç bölüm ve bir sonuçtan oluşmaktadır.

ABSTRACT In this study; Et-Tabersî's Mecmau'l-beyân, Lûsî's Rûhu'l-me'anî and Sıddîk Han's books, which are considered as important works of tafsir corpus written for a better understanding, interpretation and interpretation of the Qur'an. The tafsir called Fethu'l-beyân was compared in terms of Qur'anic sciences and tafsir methodology. This study is important in terms of reflecting the ideology of the commentators. In addition, each tafsir bears the traces of the socio-cultural factors of the author, as well as the mentality of the author. According to this, al-Tabersi stands out with his Shia mentality, including lusi Ahl as-sunna and mystical views. Sıddik Han, on the other hand, is not understood with a cautious understanding of sectarian views. In this study, Huruf-ı Mukattaa, Yedi Harf Meselesi, Esbâb-ı Nüzül, Muhkem-Müteşâbih, Nesh, İ'cazü'l-Kur'an, Müşkilü'l-Kur'an, Garibü'l- Kur'an are among the Qur'anic sciences. Comparisons were made on the subjects of , Îcâz, Mecaz and Kısasü'l-Qur'an. In addition, three tafsir interpretations were compared in terms of tafsir methods based on narration and acumen. In this context, a comparison of three works has been made on some types of interpretation of the Qur'an with the Qur'an and the Sunnah. In the interpretation of the Qur'an with the words of the Companions and the followers, the aforementioned interpretations were compared. Three works were compared in some of the legal, theological, and some events associated with the End Times, and some of the kevnî verses, which are considered as the sub-headings of the acumen. In the conclusion part, the data obtained in the study are included. In this context, in the study, it has been determined that the scholars have disagreements along with the issues they allied with, that there is a high level of agreement on the subjects of 'Quranic sciences', that the conflict intensifies when sectarian views are kept in the foreground, and that Sıddîk Han was also opposed to them. In the study, there are Qur'anic sciences, narration-wisdom methods and their sub-titles, it consists of an introduction, three chapters and a conclusion.