ÖZET: 14-15. yüzyıl Azeri sahası klasik Türk edebiyatı şairi Nesîmî yaşadığı dönemden bugüne dek severek okunmuş, örnek alınmış ve sanattaki başarısı takdir edilmiş biri olarak Türk edebiyatının önde gelen sanatçılarındandır. Klasik Türk edebiyatı geleneğinin oluşmasında katkısı bulunan şair, Fazlullah Esterabadi tarafından kurulan Hurufiliğe bağlılığı ve bu düşünceyi şiirlerinde yoğun bir şekilde anlatması bakımından diğer şairlerden ayrılmaktadır. Ortak İslam kültürü çerçevesinde gelişen edebî anlayışın bir şairi olarak Nesîmî, şiirlerinde önemli ölçüde dinî ve tasavvufi düşüncelerini anlatmıştır. Klasik Türk edebiyatı geleneği, İslam kültürü, Kur’an, hadis, tasavvuf ve Hurufilik bilinmeden Nesîmî’yi anlamak mümkün değildir. Bundan dolayı, Türk edebiyatının en önemli şairlerinden biri olan Nesîmî’yi anlayabilmek için onun şiirlerini bahsi geçen unsurlar ışığında incelemek bir zorunluluktur. Bu amaçla Nesîmî’nin Türkçe Divan’ı; Ali Nihat Tarlan tarafından amaçları belirlenip ilk örneği ortaya konulan, Mehmet Çavuşoğlu tarafından tasnif ve inceleme usulü belirlenen, Harun Tolasa ve Cemal Kurnaz tarafından geliştirilen tahlil yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda Nesîmî’nin estetiği Allah’a ulaşmak için bir araç olarak kullandığı, insana Allah’ın tecelli yeri olması dolayısıyla büyük önem verdiği, eserlerinde genellikle Hurufiliğe has vahdet anlayışını anlattığı görülmüştür. Şair, klasik Türk edebiyatı geleneği içerisinde, Kur’an’ı ve Cavidanname’yi temel alarak oluşturduğu sanat evreniyle diğer şairlerden farklı bir yerde durmaktadır. Onun orijinal eserleri pek çok şairi etkilemiş, halk tarafından günümüze dek okunmaya devam etmiştir. Nesîmî’nin şiirlerini anlayabilmek için onları Hurufi metinlerinin ışığında okumanın zorunluluğu bu çalışmayla ortaya konmuştur.

ABSTRACT:Nesîmî, the poet of classical Turkish literature of the 14-15th century Azeri field, is one of the leading artists of Turkish literature, as someone who has been read fondly, taken as an example and appreciated for his success in art. The poet, who contributed to the formation of the tradition of classical Turkish literature, differs from other poets in terms of his commitment to Hurufism, founded by Fazlullah Esterabadi, and his intense expression of this idea in his poems. As a poet of the literary understanding that developed within the framework of the common Islamic culture, Nesîmî explained his religious and Sufi thoughts to a great extent in his poems. It is not possible to understand Nesîmî without knowing the tradition of classical Turkish literature, Islamic culture, the Quran, hadith, Sufism and Hurufism. Therefore, in order to understand Nesîmî, one of the most important poets of Turkish literature, it is necessary to examine his poems in the light of the mentioned elements. For this purpose, Nesîmî's Turkish Divan examined with the analysis method developed by Mehmet Çavuşoğlu, Harun Tolasa and Cemal Kurnaz, whose aims were determined and the first example was presented by Ali Nihat Tarlan. As a result of the study, it was seen that Nesîmî used aesthetics as a tool to reach God, gave great importance to humans as they are the place of God's manifestation, and generally described the understanding of unity specific to Hurufism in his works. The poet stands in a different place from other poets within the tradition of classical Turkish literature with the artistic universe he created based on the Quran and Cavidanname. His original works influenced many poets. Poet continue to be read by the public until today. In order to understand Nesîmî's poems, importance of Hurufi texts has been revealed in this study.