ÖZETBu çalışma, Şeyh Abdulkerim Müderris’in Mevahibu’r-Rahman tefsirinin sosyal yönünü el almaktadır. Müderris, Irak’ın önde gelen alimlerindendi. Kolay üslubuyla ün plana çıkan, zorlama ve kapalılıktan uzak birçok eser bırakmıştır. Eserlerinin birçoğu basılmıştır. Yüzyıldan fazla yaşamıştır. (1904-2005). Bu çalışma; Müderris’in ilmi ve şahsi hayatına, en önemli ilmi eserleri ve bilimsel çalışmalarına, hocalarına, öğrencilerine, sosyal hayatına, fetva imamlık ve tedris alanlarında üstlendiği en önemli görevlerine değinmektedir. Araştırma; toplumsal ve bireysel ıslahın mümessili sayılan Müderris’in sosyal yününü ele almaktadır. Tüm prensiplerin aslı olan inanç, kalp, akıl, amel ve ahlakın ıslahını, nefsin tezkiyesi ve sosyal ilke ve prensipler kapsamına giren hususları açıklamaktadır. Yine İslam birliği ve kardeşliği ile ilişkili her hususu ele almaktadır. Daha sonra toplumun ve bireyin hayatında etkili olan namaz, oruç, zekat, haç gibi ibadetler vasıtasıyla ıslah ve sosyal yünü vurgulandı. Araştırma toplumun ıslahında eğitim ve öğretimin etkisi, ahlaki davranış, tasavvuf ve bunun toplum ve fert üzerindeki etkileri açısından Müderris’in çabaları ele alındı. Çalışma Mevahibu’r-Rahman tefsiri vasıtasıyla sosyal ve bireyin sorunlarının çözümü için Kur’an’da kullanılan en önemli eğitim ve öğretim kavramlarının açıklanmasına değinmektedir. Çalışmada eğitim seviyesinin düşüklüğü, bunun zayıf yöntemden, öğrenci inancından, eğitim ve terbiyeye önem verilmemesinden kaynaklanan sebepler ele alınmıştır. Toplum ve öğrencilerin ilim elde etmesi hususunu teşvik eden Müderris’in ilim ve alimleri konu alan bazı ayetler ve eğitim süreçlerinin reformu hakkındaki görüşleri açıklanmıştır. Daha sonra Şeyh Abdulkerim Müderris’in Tefsiru’l Mevahib vasıtasıyla çalışmanın sosyal yünü bireylerin birbirleriyle ilişkileri İslam’a zıt sosyal gelenek ve göreneklerden uzaklaştıran ahlaki ve davranışsal yönleri ele alındı. Çalışma sosyal ilişki ve bu sosyal ilişkilerden neşet eden anne babaya iyilik etmek onlara güzel muamele bulunmak eşler ve yetimlerle ilişkiler hususlarına değinmektedir. 245 Eşler hayatın huzurudur. Sevgi, nefsi ve kalbi bir durumdur. Rahmet insan ilişkilerinde yüz aydınlığı, yumuşak söz, namusu kuruyup bu konuda kıskançlıktır. Daha sonra çalışma velilerin yetimlerle ilişkilerine haklarını korumalarından, yetiştirilmelerinin üstlenmesinden ve durumlarının düzeltilmesinden bahseder. Çünkü yetimler toplumun bir parçasıdır. Haklarının gözetilmesine mallarının yenilmemesi gerekir. Sosyal açıdan yetimlerin ıslahı veya yozlaşması kaçınılmaz olarak tüm toplumu etkiler. Bundan dolayı Kur’an yetimlerin mal, akaid ve ahlaki durumlarının düzeltilmesi hususlarına önem vermiştir. Çalışmamızda Şeyh Müderrisin bakış açısıyla ele alınan üslup eğitim ve ıslah yöntemlerini ail, eşler arasındaki ilişki eğitim davranış ahlakın ıslahı çerçevesinde değerlendirdik.

ABSTRACT The subject f this research revolved around the social aspect in the interpretation of Mawahib al -Rahman by Sheikh Abdl AL Karim Al-Mudarris. The teacher was a prominent scholar of Iraq’s scholars, he left us many books, characterized by ease of style and distance from complexity and cost, and most of his books are printed, and he lived for a long period, more than a hundred years from 1904 to 2005, and the research shed light on his personal and scientific life, his most important works and his scientific output, his sheikhs, students, his social life, and the most important positions he held were teaching, imams, and fatwas. Then the research explained the foundations of the social aspect of AlMudarris, represented in the foundations of reforming individuals and society, and clarifying what falls under these foundations and assets in terms of the social aspect, from reforming the belief that is the origin of all assets, After that, reforming minds and hearts, deeds, morals, self-purification, and dealing with all that related to the issue of Islamic unity and brotherhood, at the level of individuals and groups. Afterwards highlighting the social aspects and reforming them through acts of worship, such as prayer, fasting, zakat and Hajj, which have a direct impact on the life of the individual and society. In addition, the research dealt with the reformist efforts of Al-Mudarris in terms of Sufism and behaviour and its impact on society, individuals and the impact of education on reforming society, then clarifying the most important vocabulary of education and its use in the Holy Qur’an to reform the issues of the individual and society, through its interpretation of Mawahib al-Rahman. 243 Then he mentioned a decline in the educational level, and explained its causes of weak curricula, lack of interest in morals, education, and students’ faith. Al-Mudarris urged students and the community to acquire knowledge. The research explained his vision of some verses that mentioned the merits of science and scholars and his efforts to reform the educational process. Furthermore, the research explained the social aspect through the “interpretation of talents” by Sheikh Abdul Karim Al-Mudarris, and searched the relationship of individuals with each other and reforms the behavioural and moral aspect, from moving away from un-Islamic social customs and traditions. After that the research discusses social relations and what is branched from them of honoring one’s parents and being kind to them and the relationship with husbands, orphans, and husbands are the basis of reassurance in life. Affection is a matter of soul and heart, and mercy is found in a human relationship, such as a pleasant face, softness of speech, preservation of honor, and jealousy for it. Because orphans are part of the community, their rights must be taken care of, and their money should not be eaten, because the reform or corruption of the social aspect of orphans, inevitably affects the entire society, That is why Qur’an came, and between caring for orphans to reform their situation in morals, creed, and money. Finally, we directed these reformist methods and curricula and their educational implications, which explained in the research, from the vision and view of Sheikh Al-Mudarris to reform aspects of society, family, marital relationship, education, behaviour and morals, to reach the hearts of individuals and society.