ÖZET Urartu Devleti MÖ 900 ve MÖ 600 tarihleri arasında, başkenti Van olmak üzere, kuzeyde Ermenistan'ın Güneyi ve Güney Gürcistan, batı da Fırat Nehri, Güney Doğu da Urmiye Gölü, doğuda Hazar Denizi ve güneyde Toroslar'ın sınırlandırdığı bölgede yaşamış önemli bir Demir çağı uygarlığıdır. Savunma yapılarının kalitesi, ordusunun hareket kabiliyeti ve donanımıyla döneminin diğer güçlerine karşı uzun süre dayanabilen Urartular, özellikle güneyinde bulunan Asur Devletinden başta askeri alan olmak üzere sanat ve mimari gibi birçok yönden etkilenmişlerdir. Urartu Devleti stratejik konum olarak; bölgenin ticaret yolları, tahkimli yapılar, verimli tarım arazileri ve maden yataklarıyla paralel olarak inşa edilmiş kentlerin kontrolünü sağlamıştır. Birçok alanda başarı gösteren Urartu krallığı zorlu iklim koşullarına ve güneyindeki Asur baskılarına rağmen bölgede yaşamlarını sürdürmeye devam etmişlerdir. Urartu Devleti'nin bu başarısı, pek çok etkene bağlanılabilir. Bu etkenlerden biri, madenleri işlemede ustalaşmış olmalarıdır. Urartu Devleti'nin silah yapımında ileri seviyede olmaları, bölgede yaşamlarını daha uzun yıllar sürdürmelerine katkı sağlamıştır. Urartular, kuruluş aşamasını tamamlamasının ardından İşpuini-Menua dönemiyle beraber maden açısından zengin olan Diauehi krallığını egemenlikleri altına aldıktan sonra Kuzey Suriye gibi yer altı madeni bakımından zengin olan bölgelere yönelmişlerdir. Urartular elde ettikleri bu madenleri kaliteli bir şekilde işleyerek; hem savaş teknolojisinde hem de günlük hayatta kullanılan çeşitli araç gereçler üretmişlerdir. Günümüzde Urartu Devleti'nin üretmiş olduğu bu araç-gereçlere arkeolojik kazılar sonucu ulaşılmıştır. Çalışmamızın konusunu oluşturan Urartu Yazılı Belgeleri ve Tasvirli Sanat Eserleri ana bölümü oluşturmaktadır. Sadece arkeolojik kazılarda ele geçirilmeyen bu eserler, aynı zamanda Müzeler vasıtasıyla satın alma yoluyla da elde edilmektedir. Söz konusu bu eserlerin bir kısmı da yine arkeolojik çalışmalarda ele geçen eserler üzerindeki betimlerden de bilinmektedir. Urartu betimleme sanatının önemli bir grubunu oluşturan özellikle kemerler üzerinde görülen ikonografik savaş sahnelerinde kalkan, miğfer, sadak, kılıçlar, ok ve mızrak uçları önemli bir yer tutmaktadır. Bu silahlar hakkında ele geçen buluntular dışında Urartu ve Asur betimlemelerinden bilgi edinilmektedir. Savunma amacının yanı sıra bu eserler, Urartu kralları tarafından Urartu tanrısı Haldi'ye adanarak adak amaçlı da kullanılmıştır. Genellikle demir ve bronzun kullanıldığı bu eserlerin üretiminde, ağırlıklı olarak dövme bunun yanı sıra döküm, perçinleme, repousse, kazıma-çizgi, granülasyon teknikleri uygulanmıştır. Urartu yerleşim merkezleri ve mezarlarında yapılan bilimsel kazılarda ele geçirilen eserlerin üzerinde yer alan betimleme sahnelerinde savaşa dair döneme ait önemli veriler gözlenebilmektedir. Urartularda savaş ekipmanlarının kullanımına ilişkin bilgilerimizi arkeolojik kalıntılar, yazılı veriler ve tasvirli eserlerden elde etmekteyiz. Yazılı kaynakların en güzel örneğini Asur kralı II. Sargon'un MÖ 7I4'te Urartu krallığı üzerine yaptığı seferin sonunda yağmaladığı Muşaşir Haldi Tapınağı'ndan elde ettiği ganimetler arasında sözüne ettiği "...25.212 bronz halkan, miğfer, silah, 1514 bronz mızrak, mızrak ucu, 305.412 bronz hançer, sadak ve ok, 607 bronz kâse, su teslisi ve çeşitli kaplar..." ifadesi oluşturmaktadır. Silah kullanımına ilişkin verilerin diğer bölümü de kemerler ve bunlar üzerinde yer alan tasvirlerden görülmektedir.

ABSTRACT The Urartian State, between 900 BC and 600 BC, with its capital in Van, It is an important Iron Age civilization that lived in the region bordered by the South of Armenia and Southern Georgia in the north, the Euphrates River in the west, Lake Urmia in the southeast, the Caspian Sea in the east and the Taurus Mountains in the south. With the quality of their defense structures, the mobility and equipment of their army, the Urartians could withstand for a long time against other powers of their time, Especially in the south, they were influenced by the Assyrian State in many ways, especially in art and architecture, in the military field. Urartu State as a strategic location; It provided the control of the cities, fortified structures, fertile agricultural lands and mineral deposits established in parallel with the trade routes of the region. The Urartian kingdom, which was successful in many areas, continued its life in the region despite the harsh climatic conditions and Assyrian pressures in the south. This success of the Urartian State can be attributed to many factors. One of these factors is that they are adept at metalworking. The Urartu State's advanced level of weapon making contributed to their longevity in the region. After the Urartians completed the foundation phase, they dominated the mineral-rich Diauehi kingdom after the Ishpuini-Menua period and headed to regions rich in underground mines such as Northern Syria. The Urartians process these mines with high quality; They produced a variety of vehicles that were used both in war technology and in everyday life. Today, these tools and materials produced by the Urartian State have been reached as a result of archaeological excavations. Urartian Written Documents and Descriptive Art Works, which constitute the subject of the study, constitute the main part. These artifacts, which are not only found in excavations, are also obtained by purchasing through Museums. Some of these artifacts are also known from the descriptions on the artifacts found in archaeological studies. Shields, helmets, quivers, swords, arrows and spearheads have an important place in the iconographic war scenes, especially on the arches, which constitute an important group of Urartian depiction art. Apart from the finds about these weapons, information is obtained from the Urartian and Assyrian descriptions. In addition to the purpose of defense, these artifacts were also used for votive purposes by being dedicated to the Urartian god Haldi by the Urartian kings. In the production of these works, in which iron and bronze are generally used, mainly forging, as well as casting, riveting, repousse, scraping-line, granulation techniques were applied. Important data of the war period can be observed in the depiction scenes on the artifacts found in scientific excavations in Urartian settlements and tombs. We obtain our information on the use of war equipment in the Urartians from archaeological remains, written data and descriptive works. The best example of written sources is Assyrian king II. Among the spoils Sargon looted from the Mushashir Haldi Temple, which he plundered at the end of his campaign on the Urartian kingdom in 714 BC, he mentioned "...25.212 bronze rings, helmets, weapons, 1514 bronze spears, spearheads, 305.412 bronze daggers, quivers and arrow, 607 bronze bowls, water trinity and various vessels...". The other part of the data on the use of weapons can be seen from the arches and the depictions on them.