Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.)’le ilgili rivayetleri senet ve metin yönüyle inceleyen hadis ilmi aynı zamanda hadisleri farklı yönleriyle ele alarak usul ve kaidelerini de belirleyen bir ilim dalıdır. Amacı ise Hz. Peygamberin söz, fiil, hâl ve niteliklerini bildirmektir. Ayrıca hadis ilmimin iki ana disiplininden biri olan “Rivayetü’l-Hadis” Hz. Peygamberin söz, fiil ve takrirleriyle ilgili rivayetlerin belirlenmesini konu edinirken diğer bir disiplin olan Dirayetü’l-Hadis ise söz konusu disiplinlerin ikincisini oluşturmakta, sened ve metninin incelenmesi ile ilgili kuralları tespit etmekte ve hadisin gerçekten de Hz. Peygambere ait olup olmadığının ölçülerini belirlemektedir. Hadisin ilminde önemli bir yeri teşkil eden hadis kavramlarının doğru tanımlanıp yorumlanması da nerdeyse hadis ilmi kadar önem arz etmekte ve söz konusu bu kavramlar öteden beri araştırma konusu yapılmaktadır. Diğer ilimlerdeki ihtilafların belki de daha katısının yansıdığı hadis ilminde, özellikle şia kesimin farklı yaklaşım ve görüşleri de zaman zaman araştırma konusu yapılmaktadır. Bu açıdan biz de araştırmamızda şianın imâmiye fırkasına göre hadis kavramlarını ele aldık. Araştırmamız giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Girişte araştımanın önemi, amacı, yöntemi, araştırmada karşılaşılan zorluklar ve daha önce yapılmış olan çalışmalara yer verilmiştir. Birinci bölümde genel bir şekilde şia fırkasından bahsedilerek özellikle şia nezdinde on iki imam şeklinde aktarılagelen Ali b. Ebî Tâlib, Hasan b. Ali b. Ebî Tâlib, Hüseyin b. Ali b. Ebî Tâlib, Ali b. Hüseyin Zeynü’lÂbidîn, Muhammed b. Ali el-Bâkır, Cafer b. Muhammed es-Sâdık, Musa b. Cafer el- Kâzım, Ali b. Musa er-Rıdâ, Muhammed b. Ali el-Cevvâd, Ali b. Muhammed el-Hâdî, Hüseyin b. Muhammed el-‘Askerî, Muhammed b. Hüseyin el-Mehdî el-Muntezir’den bahsedilmiştir. Bu bölümde şianın en önemli fırkalarından olan Nâvûsiyye, İskâfiyye, Bâkıriyye, Caferiyye, Sumeytiyye, Fetahiyye, Mûseviyye, İsmailiyye, Benâniyye, Nesriyye/İshâkiyye, Kîsâniyye, Cârûdiyye/Cârûziyye, Muğiriyye, Muhammediyye, Hıtâbiyye, Zeydiyye, Süleymâniyye/Cerîrîyye, Betriyye, Sâlihiyye, İsnâ Aşeriyye, Şeyhiyye, Keşfiyye, Rukniyye, Kerîmhâniyye, Kızılbâşiyye, Karatiyye, Bâbiyye, ve Nûrbahşiyye fırkalarına da detaylıca değinilmiştir. İkinci bölümde de şianın hadis ve hadis kavramlarına yaklaşımı incelendikten sonra şiaya göre birtakım mütedavil kavramlar, hadis tedvini ve şianın imâmiye fırkasına göre dört (kaynak) kitap üzerinde durulmuştur. Ayrıca bu bölümde şiaya göre rivayetin kabulü, dirayet ilmi, şianın imâmiye fırkasına göre cerh ve ta‘dil lafızları ve şiaya özgü kavramlara (ıstılahlara) etraflıca değinilmiştir. Üçüncü bölümde ise genel bir başlık altında şiaya göre hadis (ilmi) kavramları incelenerek şu alt başlık ve ayrıntılarına yer verilmiştir: Mütevâtir hadis, tevâtürü ifade eden sayı, tevâtürün kısımları, şiaya göre mütevâtir hadisin şartları ve ifadesi, şiaya göre ahâd hadis, ahâdın sözlük ve ıstılah karşılığı, ahâd hadisin kısımları, sahih hadis, sahihihn sözlük ve ıstılah karşılığı, şiaya göre sahih hadisin bilinme yöntemleri ve mertebeleri, hasen hadis, hasenin sözlük ve ıstılah karşılığı, şiaya göre hasen hadisin hükmü, müvessek hadis, müvessekin sözlük ve ıstılah karşılığı, şiaya göre müvessek hadis ile amel etmenin hükmü, zayıf hadis, zayıfın sözlük ve ıstılah karşılığı, şiaya göre zayıf hadis ile amel etmenin hükmü, müsned hadis, müsnedin sözlük ve ıstılah karşılığı, şiaya göre müsnedin kısımları, muttasıl hadis, muttasılın sözlük ve ıstılah karşılığı, merfu hadis, merfunun sözlük ve ıstılah karşılığı, merfu hadisin kısımları, mu‘an‘ın hadis, mu‘an‘ının sözlük ve ıstılah karşılığı, mu‘an‘ın hadisin hükmü, mu‘an‘ın hadisin örnekleri, muallak hadis, muallakın sözlük ve ıstılah karşılığı, müfred hadis, müfredin sözlük ve ıstılah karşılığı, müfredin kısımları, müdrec hadis, müdrecin sözlük ve ıstılah karşılığı, müdrecin kısımları, meşhur hadis, meşhurun sözlük ve ıstılah karşılığı, garip hadis, garibin sözlük ve ıstılah karşılığı, garibin kısımları, şiaya göre garip hadis alanındaki telifler, musahhaf hadis, musahhafın sözlük ve ıstılah karşılığı, musahhafın kısımları, senedi yüksek hadis, şâzz hadis, şazzın sözlük ve ıstılah karşılığı, şâzz hadis ile amel edilme hükmü, şiaya göre şâzz hadis örneği, müselsel hadis, müselselin sözlük ve ıstılah karşılığı, müselselin çeşitleri, makbül hadis, mezid hadis, şiaya göre zayıf hadis çeşitleri, mevkuf hadis, mevkufun sözlük ve ıstılah karşılığı, mevkufun hükmü, mevkuf hadis örnekleri, maktu hadis, maktuun sözlük ve ıstılah karşılığı, maktuun hükmü, muaddal hadis, muaddalın sözlük ve ıstılah karşılığı, mürsel hadis, mürselin sözlük ve ıstılah karşılığı, şiaya göre mürsel hadis çeşitleri, mürsel hadisin hükmü, muallel hadis, muallelin sözlük ve ıstılah karşılığı, muallel hadis çeşitleri, tedlis/müdelles hadis (et-tedlîs), tedlisin sözlük ve ıstılah karşılığı, tedlis hadis çeşitleri, tedlis hadisin hükmü, mudtarab hadis, mudtarabın sözlük ve ıstılah karşılığı, mevzu hadis, mevzunun sözlük ve ıstılah karşılığı, mevzu hadis karineleri, şiaya göre mevzu hadisin uydurulma nedenleri ve şiaya göre mevzu hadis uyduranlar. Nasih ve mensuhun ele alındığı dördüncü bölümde de şiaya göre nasih ve mensuhun bilinme yöntemleri ile onlara göre kur’ânın sünnetle neshedilme meselesi irdelendikten sonra araştırma birtakım önerilerin sunulmasıyla noktalanmıştır.

This research is presented in “Studying Terms of Hadeeth from Imami Shiah” in science of Hadeeth which divided into four chapters: We have specified the first chapter to defining Shiah and Census of Ethahasharya of Shia with a brief of their lives and the main of their sub-sects such as Al-Nawsya, Al-Eskafya, Al-Baqrya, Al-Jafrya, Al- Samitya, Al- Fatmya, Al-Musawya, Al- Ismaylya, Al- Bananya , Al- Nasrya, Al-Ishaqya, Al- Kisanya, Al-Jarurya, Al- Mgherya, Al-Muhamadya, Al-Khatabya, Al-Zaydya, Al-Slemanya, Al-Batrya, Al- Salihya, Al- Ethahasharya, and the most significant of their followers among Al-Shakhya, Al-Kashfya, Al-Ruknya, Kareemkhanya, Al-Qizilbashya, Al-Qirtya , Al-Babya, Al-Noorbakhashya with indication to their locations. We specified the second chapter for defining Hadeeth and its usage terms by Shiah. Defining companian and followers by shiah, then we have mentioned the history and writing of Hadeeth at Shia and the most important books and conditions of accepting of narration and knowledge at them then we explained terms of wound and rectification with related terms especially at Emamya. Then we have moved to the third chapter which is dedicated of Hadeeth terms at Emamya that we have divided it into two sections Mitawater and Uhad. Then we have moved to Uhad and its sub-division, Sahih Hadeeth, its ways forrecognizing and its grades, Hassan, Mawthuq with legacy to apply them, Al-Dhahif, Al-Marfuh, Al-Muhnan, Al-Muhlaq, Al-Mufrad, Al-Mudaraj, Al-Mashhur, Al-Ghareeb, Al-Mushaf, Al-Shadh, Al-Musalsal, Al-Maqbool, Al-Mazeed.Then the sub-divisions of Al-Dhahif among Al-Maquf, Al-Maqtuh, Al-Muhdhal, Al-Mursal, Al-Muhlal, Al- Tadlis, Al-Mudharab, Al-Madhuh with its reasons and and itrelations. Then in the fourth chapter in Nasikh and Mansukh and its recognizing ways, the we mentioned Nasikh Al-Quran by Sunna, we have mentioned speech of scholars solely in the matter that Emamya exaggerate in denying Nasikh Quran by Sunna.