ÖZET Arap dili, Hz. Peygamberimizin mucizesi olan Kuran-ı Kerimin dilidir. Yüce Allah onu Kuran-ı Kerim’in dili ve yegâne açıklayıcısı olarak kılmıştır. Bu nedenle Arapçanın diğer dillerden olan üstünlüğü Kuran-ı Kerim’in kutsallığından kaynaklıdır. Zira İlimlerin en şereflisi ve en güzeli Allah'ın Kitabı'dır. Kur'ân-ı Kerîm, hidayet kaynağı olan Hz. Peygamberin (s.a.v) mucizesidir. Yüce Allah, Kuran-ı Kerim’i İnsanları karanlıklardan bilimin ve ilmin aydınlığına kavuşturmasını, tefsirini anlamasını ve ilimleri araştırmasını sağlamıştır. Müslümanlar, Kuran’ın nazil olduğu andan itibaren kıraat, ezber, tedbir, anlama, belagat, içtihat ve tümdengelim ile onun üzerinde çalışmışlardır. Her milletin Kuran'ı okuması, anlaması ve ona göre amel etmesi zorunludur ve buradan Arap dilini öğrenmenin her Müslüman erkek ve kadını fark etmeksizin bir zorunluluk olduğu anlaşılır. Dolaysıyla Arapça bilmeden Kuran-ı Kerim-i ve Hz. Peygamberin sünnetini anlamak pek mümkün olmadığı anlaşılmaktadır. Ayrıca âlimlerin dediği gibi: (Vacibin onsuz olmadığı şey vaciptir). Böylelikle Arap dili onu diğer dillerden ayırt eden birçok özelliklere sahip olduğunu görmekteyiz. Bu dile, asırlar boyunca hizmet eden birçok âlim olmuştur. Bu âlimler, Arap diline hizmet etmek ve onu kaidelerini muhafaza etmek için zaman, emek ve mallar harcamışlardır. Bu âlimlerin eserleri, Arap dili korumak için gösterdikleri muazzam çabaya tanıklık ediyor. Arap medeniyetinin inşasına katkıda bulundukları gibi Arap dilinde de büyük bir miras oluşturan Kürt âlimler vardır. Bu nedenle Irak Kürdistan bölgesinde dini okulların şehir ve köylerinde yaygınlaşması ve Kürtlerin okullara büyük özen göstermesi nedeniyle Arapçanın yeniden öğrenilmesi ve ikinci bir temel dil olarak yeniden öğretilmesine dönülmüştür. Böylece, Her köyü kapsadığı gibi on evden oluşsa dahi içine bir mescit inşa edip çocuklarına Kur'an-ı Kerim'i okumayı ve ezberlemeyi, Hz. Peygamberin Hadisleri ezberlemeyi ve İslam dinin usullerini öğretilmekteydiler. Arap dilinin hizmetinde yadsınamaz çabalar gösteren âlimler arasında Kürt asıllı âlim Molla Hüseyin b. Yusuf b. Abdülkadir el-Marunsi de yer almaktadır. Şeyh El-Marunsi, eğitmenlik ve yazarlık alanında iz bırakan Kürt âlimlerinden biridir. Döneminde yüzlerce talebesi olan bir âlimdi özellikle Tefsir, Fıkıh, Hadis ve Arap dilinin sarf ve nahiv alanlarında birçok talebesi olmuştur. Marunsi, özellikle yaşadığı çağda, Irak ve Duhok şehri bölgesinde kötüleşen siyasi ve sosyal koşullara rağmen, erken yaşta öğretmenlik ve yazarlığın ön saflarında yer aldı. Bu âlim, İslami araştırmalarında, özellikle de Arap dilinde büyük çabalar sarf eden bir âlimdir. İlmî eserleri, âlimler arasındaki yüksek itibarını ve yüksek değerini tasdik eder. Marunsi, çeşitli dallardaki İslâmî ilimlerde ilimleri ve kültürleri çeşitlenen en seçkin âlimlerden biri olarak kabul edilir. Çeşitli İslami ilimlerde çaba sarf eden bir âlimdir. Zira kendisi, Tefsir, Nahiv, Mantık ve Belaget alanında büyük bir âlim olarak kabul edilmektedir. Bu çok yönlü alanlarda Pek çok eseri mevcuttur. Ayrıca onun bilgisinin derinliğini doğrulayan ve büyük bir bilgiye sahip olduğu bilimler arasında Arap dilinin bilimleri de vardır. Bu nedenle, çalışmamızda ‘Molla Hasan el-Marunsi ve Dilbilim Çalışmaları’ başlığını seçtik. Çalışmanın amacı ise, dilin gramer, sarf ve belagat gibi çeşitli dallarında katkıları bulunan ve üzerine bir kitabı bulunan âlim Molla Marunsi'nin dil çabalarını ortaya koymaktır. Bu araştırmanın konuları Şeyh'in katkılarına göre değişmektedir. Bu çalışmanın nihai amacı ise, bu çabaları ve Şeyh'in çeşitli dallarının dilsel yönlerindeki katkılarını ortaya çıkarmaktı. Ancak çalışmamızın amacı âlim Marunsi’yi tanıtmak değildir. Zira Meşhur olmuş, ünü ufuklara ulaşmış, kitapları Doğu'da ve Batı'da basılmış büyük bir âlimdir. Marunsi, her ne kadar halk arasında bilinen bir âlim olmasa da bilim ortamında bilgisi, itibarı ve yüksek statüsü ile tanınmaktadır. Ancak bilimsel çalışma gereği Marunsi’nin hayatını bir bölümde ele almamız gerekmekteydi. Çalışmamız, Giriş ve dört bölümden oluşmaktadır: Giriş bölümünde, çalışmanın önemi, metodu, kaynak ve önceki çalışmaları ele alınmaktadır. Ardından çalışmanın başlangıcında Marunsi’nin hayatını, ilmini, tefsir, fıkıh, akaid, belaget, nahiv alanındaki çalışmaları, sonrasından Marunsi’nin dil, nahiv ve sarf kaynaklarıyla olan görüşü, sonraki bölümlerde sözlük, ses, sarf ve seviyeleri ele alınmaktadır. Çalışmanın son bölümlerinde ise, en önemli bilimsel sonuçlar ve kaynaklara yer verilmektedir.

ABSTRACT The Arabic language is the language of the Noble Qur’an, and God Almighty has honored it as a vessel for His Book. It was as God Almighty wanted, and the language will continue to carry and explain the Book of God until God inherits the earth and those on it; Since language is a vessel for the Holy Qur’an, God has honored it with this great honor, and the language has acquired its sanctity from the sanctity of the Qur’an. That is why we saw that the Arabic language differs from all other languages, as it was distinguished by characteristics and characteristics that made it different from other languages, and God Almighty made many scholars to serve the Arabic language throughout time and place. Many scholars have spent precious and precious time, effort, and money to serve and advance the Arabic language, and the writings of these scholars testify to this tremendous effort they made in order to preserve the language and raise its status. The Arabic scholar, Mullah Hussein bin Yusuf bin Abdul Qadir al-Maronsi, who is of Kurdish descent, and this great linguist has struck an arrow in Islamic studies, especially the Arabic language, and his scientific works testify to his high status and high value among scholars. Their sciences varied, and their cultures varied in Islamic sciences in various branches, for he was, may God have mercy on him, with his vast mercy, an encyclopedic scholar whose knowledge of various Islamic sciences varied. He is an interpreter, grammatical, morphological, rhetorical, logical, linguistic, and a speaker, and he has many works in these diverse and complex arts that testify to him the depth of knowledge and the strength of the argument. and morphology, rhetoric, and language, and for that I wanted the subject of my doctoral research to be about the efforts of the Maronsi scholar in the Arabic language, so we chose the title (Mullah Hussein al-Maronsi and his linguistic efforts, a study of linguistics). He, may God have mercy on him, had contributions in the various branches of language such as grammar, morphology, rhetoric and language, and he has a book on that, and the topics of this research vary according to the Sheikh’s contributions. The supreme purpose of this study was to reveal these efforts, and those contributions of Sheikh Al-Allamah in the linguistic aspects of its various branches, and the purpose is not to introduce the Sheikh. And by his honorable lineage, and if he is unknown to the common people, he is known in the scientific environment for his knowledge, his position, and his high status. Nevertheless, it was the nature of scientific research to know the author of the study, which prompted me to dedicate a whole chapter to introduce this sheikh. As for the research, it is divided into an introduction and four chapters. : The preface dealt with the importance of the research, the research method and its framework, its sources and previous studies. At the beginning of my research I was introduced to Maronisi, and his scientific career, with his contributions to interpretation, jurisprudence and its origins, creed, mysticism, Kurdish grammar, and rhetoric. The last chapter was devoted to talking about the grammatical and morphological views of the Maronsi scholar, and his position on the grammatical and morphological dispute issues, and mentioned in the conclusion of the research the most important scientific results that it reached, Then comes at the end the confirmation of the sources and references on which the research relied in collecting the scientific material, and God Almighty is the conciliator, and the guide to his straight path.