ÖZET: Kanser, kardiyovasküler sistem hastalıklarından sonra önde gelen ölüm nedenidir. Hepatoselüler karsinom, karaciğerin primer malign tümörlerinin çoğunluğunu oluşturur. Dietilnitrozamin (DEN), genetik olarak etkili kimyasal karsinojenlerin büyük bir bölü-münü oluşturur ve karaciğerde metabolize edilmektedir. DEN, laboratuvar hayvanlarında hepatik tümörlerin indükleyicisi olarak bilim dünyasında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada da DEN ile deneysel olarak oluşturulan karaciğer kanseri üzerinde çiriş otunun liyofilize bitki yaprağı ekstresi (LBE) ile nanopartikül bitki ekstresinin (NBE) iki dozunun oral yolla muamelesi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kullanılan sıçanlar biri kontrol olmak üzere her grupta 6 adet sıçan ola-cak şekilde; Normal Kontrol (NK), Kanser Kontrol (KK), Kanser+50 mg/kg LBE (KLBE1), Kanser+100 mg/kg LBE (KLBE2), Kanser+50 mg/kg NBE (KNBE1) ve Kan-ser+100 mg/kg NBE (KNBE2) olmak üzere toplam 6 grup oluşturuldu. DEN ile deneysel olarak oluşturulan karaciğer kanseri üzerinde çiriş otunun liyofilize bitki yaprağı ekstresi (LBE) ile nanopartikül bitki ekstresinin (NBE) iki dozu ile muamele edilip sakrifiye edi-len ratlarda bitki ekstrelerinin hücresel ve enzimatik immün sistem etkilerini ortaya koy-mak için ratlardan kan, dalak ve akciğer örnekleri alınmıştır. Kan örneklerinde CD3+ (ol-gun T lenfosit), CD4+ (yardımcı T lenfosit), CD8+ (süpresör-sitotoksik T lenfosit) hücre-leri, CD4+/CD8+ oranı flow sitometri ile incelenmiştir. Keza, Akciğer ve dalakta dokula-rın ise Miyeloperokisdaz (MPO) ve Adenozin deaminaz (ADA) enzim aktivite analizleri gerçekleştirilmiştir. Elde dedilen sonuçlara göre; CD3+ ve CD8+ T hücreleri KLBE1 grubunda NK ve KK gruplarına göre anlamlı derecede azalmıştır. Yine KNBE2 grubu NK ve KK grupla-rına göre istatistiki açıdan anlamlı azalma tespit edilmiştir. CD4+ T hücreleri ise NK’ya göre anlamlı azalmıştır. Diğer yandan immün sistemin enzimatik biyobelirteçleri olan olan ADA enziminde kanser kontrol, normal kontrole göre azalmış iken KNBE1, KNBE2, KLBE1 ve KLBE2 gruplarında akciğer ve dalak dokularında artmıştır. MPO ile ilgili olarakta; bitki ekstre takviyesi yapılan gruplarda MPO enzim aktivitesi hem akciğer hem de dalak dokusunda NK ve KK ‘ya göre artış göstermiştir. Bu sonuçlara göre çiriş otunun kanser tedavisindeki etki mekanizmalarını ve tedavi amaçlı kullanımının ortaya koymak için daha fazla çalışma yapılmasına gerek duyulduğu kanaatine varılmıştır.

ABSTRACT: Cancer is the leading cause of death after cardiovascular diseases. Hepatocellular carcinoma constitutes the majority of primary malignancies of the liver. Diethylnitrosa-mine (DEN) constitutes a significant portion of genetically effective chemical carcino-gens. Nitrosamines are metabolized in the liver and possess carcinogenic, teratogenic, toxic, and mutagenic effects. DEN is widely used as an inducer of hepatic tumors in la-boratory animals. In this study, it was carried out by oral treatment of two doses of lyop-hilized plant leaf extract (LBE) and nanoparticle plant extract (NBE) of Asparagus on experimentally induced liver cancer with DEN. The rats used in the study were 6 rats in each group, one of which was a control; Normal Control (NK), Cancer Control (CC), Cancer+50 mg/kg LBE (KLBE1), Can-cer+100 mg/kg LBE (KLBE2), Cancer+50 mg/kg NBE (KNBE1) and Cancer+100 mg/ A total of 6 groups were formed as kg NBE (KNBE2). To reveal the cellular and enzyma-tic immune system effects of plant extracts in rats treated with two doses of lyophilized plant leaf extract (LBE) and nanoparticle plant extract (NBE) on liver cancer experimen-tally induced with DEN, blood, spleen and lung samples were taken from rats. CD3+ (ma-ture T lymphocyte), CD4+ (helper T lymphocyte), CD8+ (suppressor-cytotoxic T lymp-hocyte) cells and CD4+/CD8+ ratio were analyzed by flow cytometry in blood samples. Also, Myeloperoxidase (MPO) and Adenosine deaminase (ADA) enzyme activities were analyzed the lung and spleen tissues. According to the results obtained; CD3+ and CD8+ T cells KLBE1 bases were successfully reduced by NK and KK purpose. Again, a statistically significant decrease was found in the KNBE2 group compared to the NK and KK groups. CD4+ T cells were significantly decreased compared to NK. On the other hand, ADA enzyme, which is an enzymatic biomarker of the immune system, decreased in cancer control compared to normal control, while it increased in lung and spleen tissues in KNBE1, KNBE2, KLBE1 and KLBE2 groups. Regarding the MPO; In the groups supplemented with plant extract, MPO enzyme activity increased in both lung and spleen tissues compared to NK and KK. According to these results, it was concluded that more studies are needed to reveal the mechanism of action of asparagus in cancer treatment and its therapeutic use.