ÖZET İslam tarihinin ilk asırlarında Ehl-i beyt’e mensup kimi şahısların başlatıp yürüttüğü fakat mevcut siyasi iktidarın hükümranlığına herhangi bir zarar dokundurmayan küçük bazı ayaklanmalara karşın tesiri asırlar boyu süren ve çoğu zaman hasmane duygularla bir sonraki nesle miras olarak aktarılan birçok büyük ayaklanma da meydana gelmiştir. Ehl-i beyt menşeli isyanların başlıcaları kronolojik olarak; Hz. Hüseyin’in büyük bir trajediyle son bulan Kerbela Olayı (61/680), Zeyd b. Ali’nin Emevî Devleti’ne karşı ayaklanması (122/740), ardından Muhammed en-Nefsüzzekiyye ve kardeşi İbrahim b. Abdullah’ın Abbasî Devleti’ne karşı başlatmış oldukları ayaklanma (145/762) ve Hüseyin b. Ali’nin yine Abbasî Devleti’ne yönelik yürüttüğü Fâh vakası (169/786) şeklinde sıralanabilir. Bu itibarla ortaya konulan tez çalışmasıyla; yaşanan büyük ayaklanma ve savaşlarda bir şekilde yer edinmiş kadınların tespiti, ardından hayat hikâyelerinin ve kişiliklerinin kısa bir portresinin aktarımı, sonrasında ise kritik süreçlerde üstlenmiş oldukları görev ve rollerin genel bir panoraması sunulmuştur. İlk dönem İslam tarihi kaynakları incelendiğinde, Ehl-i beyt menşeli isyanlarda kadınların yeri geldiğinde doğrudan, zaman zaman da cephe gerisinden fakat her iki durumda da faal bir biçimde müdahalelerde bulundukları, hatta kimi kez olayların gidişatında kırılma noktalarını gerçekleştirecek kadar mühim bir pozisyon edindikleri tespit edilmiştir. Tüm bunlara ilave olarak meydana gelen ayaklanmalarda erkeklerin soğukkanlılıklarını yitirdikleri anlarda kadınların kışkırtma ve yüreklendirme görevi üstlendikleri, bazen de etkili iletişim yeteneklerini kullanarak uzlaşmacı bir yaklaşımla gidişata ciddi manada yön verdikleri görülmüştür.

ABSTRACT In the first centuries of Islamic history, some members of the Ahl al-Bayt started and carried out but not to the detriment of the sovereignty of the current political power despite some uprisings, the impact of which will last for centuries and is often hostile There have also been many major rebellions that have been passed on to the next generation as a legacy. The main revolts of the Ahl al-Bayt are, chronologically, the Karbala Incident (61/680), which ended in a great tragedy, the uprising of Zayd b. Ali against the Umayyad state (122/740), followed by the uprising of Ali’s sons, Muhammad al-Nafa al-Zakiyya and his brother Abdallah, also his brother Ibrahim b. Abdullah against the Abbasîd state (145/762) and the Battle of Fakhkhby Husayn b. Ali (169/786) against the Abbasîd state can be listed as follows. In this respect, this thesis presents the identification of the women who took part in the great revolts and wars, followed by a brief portrait of their life stories and personalities, and then a general panorama of the duties and roles they undertook in critical processes. When the sources of early Islamic history are analysed, it is seen that in the Revolts arised from Ahlal Bayt in which women took part direct if need be or sometimes behind the front line; however, in both cases they actively invervened. Furthermore its been observed that women played such a great role that they occasionally led to breaking points. in the uprising taking place, when the men couldnt hold themselves together its pointed out that women undertook provocative and encouraging roles, sometimes they changed the direction of the course of the events by using their influencing communication skills to build a conciliation policy