Tez çalışmamızın amacı, II. Rusa Dönemi’nde görülen mimari süsleme öğelerini teknik ve stilistik açıdan irdelemektedir. Bu bağlamda ilk olarak Urartu Krallığı’nda süslemelerin yapıldığı materyaller ele alınmış ve süslemeleri ile ön plana çıkan yapılar tasvir edilmiştir. Böylelikle mimari süsleme öğelerinin II. Rusa Dönemi’ne gelene kadar geçirdiği değişim süreci daha açık görülebilecektir. Daha sonra ise II. Rusa Dönemi’nde inşa edilmiş olduğu bilinen beş kale ele alınarak konumları, kazı ve araştırma tarihleri, mimari yapıları gibi genel bilgiler verilmiştir. Bu bağlamda Karmir-Blur, Bastam, Toprakkale, Adilcevaz-Kef ve Ayanis Kaleleri ele alınan kalelerdir. Söz konusu kalelerin mimari süslemelerinde fresk, kabartma, kazıma, oyma, kakma ve aplike olmak üzere çeşitli teknikler kullanıldığı anlaşılmıştır. Büyük bir bölümü ünik eserlerden oluşan bu verilerin Urartu Krallığı’nın erken dönemlerinde görülmemiş olması, bizi söz konusu kralın uygulamış olduğu farklı politikaya yöneltmiştir. Mimari süslemeler hakkında elde edilen bu veriler, olasılıkla kralın uygulamış olduğu barış politikasının bir sonucu olarak değişim göstermiştir. Krallığın her döneminde yoğunlukla etkileşim içerisinde oldukları Yeni Assur Krallığı, bu dönemde de kendini oldukça hissettirmektedir. Bu sebeple elde edilen mimari süsleme öğelerinin etkilenmiş olduğu Yeni Assur sanatı ile karşılaştırmalar yapılarak, motif ve figürlerin yansımaları incelenmiştir. Tezin hazırlanma sürecinde Urartu mimari süslemelerinde kullanılan teknikler hakkında kaynakların az olması, interdisipliner araştırmalar yapmaya yönlendirmiştir. Ancak Urartu sanatı için bu kapsamda bir çalışma yapılmasının da gerekliliği öneri olarak sunulmuştur. Yanı sıra II. Rusa’nın barış politikası sürecinde özellikle Yeni Assur ve Urartu Krallıkları arasında ki etkileşimin boyutları ve ne yönde olduğu üzerine yapılacak çalışmalar da bu dönemi aydınlatacaktır. Anahtar Kelimeler: Urartu, II. Rusa, Kale, Mimari, Süsleme.

The aim of our thesis is to examine the architectural decoration elements seen in the II. Rusa period from a technical and stylistic perspective. In this context, first of all, the materials in which the ornaments were made in the Urartian Kingdom were discussed and the structures and their prominent structures were depicted. Thus, the change process of architectural ornaments until the II Rusa period can be seen more clearly. Afterwards, five fortresses known to have been built during the II. Rusa Period were discussed and general information such as their location, excavation and research dates and architectural structures were given. In this context, the fortresses of Karmir-Blur, Bastam, Toprakkale, Adilcevaz-Kef and Ayanis are examined. The fresco, relief, engraving, carving, inlay and appliqué techniques were used in the architectural decorations of the fortresses. The fact that these data, which consists mostly of unique works, was not seen in the early Urartian Kingdom, led us to a different policy applied by the king in question. These data on architectural decorations have probably changed as a result of the king's peace policy. The Assyrian Kingdom, where they interacted intensively in every period of the kingdom, makes itself felt in this period as well. For this reason, the reflections of the motifs and figures were examined by making comparisons with the Assyrian art, where the architectural decoration elements were influenced. The lack of resources about the techniques used in the Urartian architectural decorations during the preparation of the thesis led to conducting interdisciplinary researches. However, the necessity of carrying out a study in this context for Urartian art was presented as a suggestion. In addition, studies on the extent and direction of the interaction between Assyrian and Urartian Kingdoms during the II. Rusa’s peace policy will also illuminate this period. Key Words: Urartian, II. Rusa, Fortress, Architecture, Ornament.