ÖZET Dil, yıllar boyunca değişerek ve gelişerek günümüze kadar gelmiş ve gelmeye devam etmektedir. Özellikle geçmiş yüzyıllardan bu güne kadar varlığını sürdüren klasik Türk edebiyatı edebî metinlerinde kullanılan dil, günümüzde ağır ve anlaşılması güç bir duruma gelmiştir. Bu edebî metinleri anlamak ve çeşitli bilimsel değerlendirmeler yapabilmek ve o dönemin toplumunun düşünce ve kültürel birikimini ifade etmek için sözlük çalışmaları yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalardan biri de Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük çalışmasıdır. Bağlamlı dizin; bir edibin kullandığı sözcükleri metinde geçtikleri yerleri ve kullanım sıklığını gösterecek biçimde alfabetik olarak dizmektir. Böyle bir dizilim, sözcüğün hangi bağlamlarda kullanıldığına açıklık getirir. İşlevsel sözlük, bu çabanın sonunda ortaya çıkar ve sözcüklerin cümle içinde diğer sözcüklerle kurduğu ilişkiden hareketle onlara anlam kazandırır. Klasik Türk edebiyatında, 18. yüzyılın ikinci ve 19. yüzyılın birinci yarısında yaşamış şairlerinden biride Hânî-zâde Seyyid İbrahim Hurrem'dir. En çok bilinen ismi ise Çankırılı Hurrem'dir. Hurrem Divanı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük) adlı yüksek lisans tezi çalışılmış ve çeşitli tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çalışma iki bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde “Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük” yöntemi hakkında bilgi verilmiş, ardından şair Hurrem'in hayatı ve edebî şahsiyeti üzerinde durulmuştur. Divan'ın biçim ve içerik özellikleri incelenmiştir. Kafiye, redif, ikilemeler, atasözleri ve deyimler istatistikî tablolar sunularak gösterilmiştir. İkinci bölüm ise “Sözlük” bölümüdür. “Hurrem Divanı Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük” şeklinde oluşturulmuştur. Eserdeki kelimelerin kullanıldıkları bağlama göre nasıl bir anlam değişikliği yapıldığı, bu anlamlar arasındaki ayrıntılar ve nasıl bir çağrışım alanı kazandığı ortaya koyulmaya çalışılmış böylece Divan'ın işlevsel sözlüğünü hazırlamak amaçlanmıştır. Çalışmamızda Hurrem'in eserinde kullandığı zengin kelime hazinesiyle sözcüklere kattığı anlamlar birleştirilerek şairin kendine özgü sözvarlığını açığa çıkarmak hedeflenmiştir. Böylece şair Hurrem'in edebî kimliği ve anlam dünyası ortaya koyulmuştur.

ABSTRACT The language has reached our days, changing and developing over the years, and continues to come. The language used in the literary texts of classical Turkish literature, preserved especially from the past centuries, has become difficult and difficult to understand today. Dictionary studies were conducted to understand these literary texts and make various scientific assessments, as well as to express the thoughts and cultural accumulations of the society of that period. One of these studies carried out the " Functional Dictionary of Contextual Index ". The related catalog; consists of arranging the words used by the literary author in alphabetical order to show the places of their use in the text and the frequency of use. One of the poets who lived in the second half of the 18th century and the first half of the 19th century in classical Turkish literature is Hani-Zade Seyid Ibrahim Hurrem. The most famous name is Hurrem from Chanekkali. A master's thesis entitled "Hurrem Divani Dictionary" (Functional Dictionary of Contextual Index) was studied, and various definitions and assessments were made. The study consists of two parts. The first chapter provides information about the method " Functional Dictionary of Contextual Index ", then focuses on the life and literary personality of the poet Hurrem. The forms and features of the content of the sofa are taken into account. Rhymes, redifs, reduplications, proverbs, and idioms are shown in statistical tables. The second part is the "Dictionary". It was created as a " Functional Dictionary of Contextual Index of Hurrem Divani". An attempt was made to identify how words in the work changed depending on the context in which they were used, the details between these meanings, and what area of connotations they acquired; thus, it is aimed at preparing a functional dictionary Divan. In our study, the task is to reveal the poet's unique vocabulary by combining the rich vocabulary that Hurrem uses in his work with the meanings that he adds to words. Thus, the literary identity and world of meaning of the poet Hurrem were revealed.