ÖZET Müzecilik olgusu ve müze açma girişimlerinin tarihsel bağlamda belli bir geçmişi olan ülkemizde, tarihi ve kültürel mirasımızı korumayı hedef alan birçok müzecilik faaliyeti gerçekleştirilmektedir. Bu müzecilik faaliyetlerinden biri de Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün kültürel faaliyetleri kapsamındaki müzecilik çalışmaları olmaktadır. Vakıfların müzecilikle ilgili ilk adımları 19. yüzyılın ortalarında yabancıların Anadolu’nun bazı yörelerindeki cami, mescit, türbe ve tekke gibi yapılarında bulunan eserleri kaçırmaları ve kendi ülkelerine götürmeleri durumuyla başlamıştır. Bu durum üzerine Evkaf Nezareti, Anadolu’nun her yöresinden İslami değer taşıyan vakıf eserlerini toplatmış ve 1914 tarihinde İslami Dönem eserleri ve vakıf eserlerinden oluşan ilk vakıf müzesi olan Evkaf-ı İslamiye Müzesi açılmıştır. Evkaf-ı İslamiye Müzesi açıldığı tarihten itibaren Türkiye’de daha sonradan açılan diğer vakıf müzelerine de öncülük etmiş ve günümüzde ise Türk ve İslam Eserleri Müzesi olarak faaliyetlerine devam etmektedir. Son zamanlarda Dünya’da ve Türkiye’de müzecilik alanında yaşanan hareketlilik, toplumsal değişimlere paralel olarak müzelerin hem kurumsallaşmaları hem de faaliyetlerinde etkili olmuştur. Bu etkiyi 2000 yılı ve sonrası yeniden yapılanmaya gidilerek açılmış Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne bağlı müzelerde de görmek mümkün olmaktadır. Çalışmamız kapsamında yedi adet vakıf müzesi hem mevcut durumları hem de yeni müzecilik anlayışı kapsamında değerlendirilerek; bulundukları konum, mekân özellikleri, eserlerin niteliği ve çeşitliliği, teşhir ve tanzim düzenlemesi hakkında değerlendirilmiştir. Ayrıca bu müzelerin son dönem müzecilik anlayışındaki değişimlere bağlı olarak ziyaretçileri çekme potansiyeli nasıldır, yenilenme ve çağdaşlaşma çabalarına ne derece dâhil olmuşlardır, mekân özellikleri, toplum müzeciliğine yansımaları, kültürel çeşitliliğe hitap etmeleri, teknolojiden ne derece faydalandıkları, müze yönetimi ve pazarlama durumlarının nasıl olduğu, müze eğitimine yönelik faaliyetler var mı varsa nasıl uygulanmaktadır gibi sorulara cevap aranmaya çalışılmıştır. Vakıf müzelerinin toplumdaki manevi değeri ve kültürel açıdan önemine de değinilerek kültür turizmine katkılarından da bahsedilmiştir. Ülkemizde vakıf müzelerinin değişim ve gelişimlere bağlı olarak daha fazla yer edinebilmesi, ziyaretçi potansiyelinin artması ve sürdürülebilir olması için de bazı önerilerde bulunularak vakıfların müzecilik faaliyetlerine katkı sağlamak da amaçlanmaktadır.

ABSTRACT In our country, which has a certain history in the historical context of museology and attempts to open a museum, many museology activities aiming to protect our historical and cultural heritage are carried out. One of these museology activities is the museology activities within the scope of the cultural activities of the General Directorate of Foundations. The first steps of foundations in museology started in the middle of the 19th century when foreigners smuggled artifacts found in mosques, masjids, tombs and dervish lodges in some parts of Anatolia and took them to their own countries. Upon this situation, the Ministry of Foundations had the foundation works of Islamic value collected from every region of Anatolia, and the Foundation Museum, the first foundation museum consisting of Islamic period works and foundation works, was opened in 1914. Evkaf-ı Islamiye Museum has pioneered other foundation museums that were opened later in Turkey since its opening, and today it continues its activities as the Museum of Turkish and Islamic Arts. The mobility experienced in the field of museology in the world and in Turkey recently, has been effective in both the institutionalization and activities of museums in parallel with social changes. It is possible to see this effect in the museums affiliated to the General Directorate of Foundations, which were opened by restructuring in 2000 and later. Within the scope of our study, seven foundation museums were evaluated within the scope of both their current situation and the new museum understanding; They were evaluated about their location, spatial characteristics, the quality and diversity of the works, the exhibition and arrangement. In addition, what is the potential of these museums to attract visitors depending on the changes in the understanding of museology in the last period, to what extent they have been involved in the efforts of renewal and modernization, their spatial characteristics, their reflections on community museology, their appeal to cultural diversity, how they benefit from technology, how museum management and marketing are, the museum It has been tried to find answers to questions such as whether there are activities for education and if there is how they are implemented. The spiritual value and cultural importance of the foundation museums in the society were also mentioned, and their contribution to cultural tourism was also mentioned. It is also aimed to contribute to the museum activities of the foundations by making some suggestions so that the foundation museums in our country can gain more space depending on the changes and developments, increase the visitor potential and be sustainable.