ÖZET:Bu çalışma, ülkelerin imalat sanayii sektörü ve tarım sektörlerinde ihracat yapılarını analiz etmek ve bu sektörlerde ekonomik komplekslik değeri üzerinde etkili olan faktörleri gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için ayrı ayrı belirleme amacıyla yapılmıştır. Çalışmada ilk olarak 2000-2019 yılları için imalat sanayii sektörü ile tarım sektörlerine göre ürün gruplarının kompleksliğini temsil eden Ürün Komplekslik Endeksi (PCI) değerleri ile ülkelerin kompleksliğini temsil eden Ülke Komplekslik Endeksi (ECI) değerleri Hidalgo ve Hausmann (2009)’ın geliştirdiği yansıma metodu ile hesaplanmıştır. Bu değerlerin hesaplanması için ülkelerin ihracat verileri SITC sınıflamasında Rev4 ve Rev3 revizelerinde düzey 4 kırılımına göre Birleşmiş Milletlerin Un Comtrade veri tabanından temin edilmiştir. ECI ve PCI değerleri hesaplandıktan sonra 2019 yılı özelinde ülkelerin ihracat yapıları hem imalat sanayii sektörü için hem de tarım sektörü için analiz edilmiştir. Analizler sonucunda hem imalat sanayii sektöründe hem de tarım sektöründe gelişmiş ülkelerin ekonomik komplekslik değerlerinin yüksek olduğu ve teknoloji yoğun ve üretken bilgi gerektiren kompleks ürünler ihraç ettikleri görülürken az gelişmiş ülkelerin komplekslik değerlerinin düşük olduğu ve emek yoğun ve düşük komplekslikli ürünler ihraç ettikleri belirlenmiştir. Bu aşamadan sonra hem imalat sanayii sektöründe hem de tarım sektöründe ekonomik kompleksliğin üzerinde etkili olan faktörleri belirlemek için ülkelerin 2000- 2019 yılları verilerine dinamik panel veri analiz metotlarından Sistem GMM uygulanmıştır. Analizler yapılırken sadece gelişmiş 43 ülkeden oluşan bir gelişmiş ülke grubu ile hem gelişmiş hem de gelişmemiş 90 ülkeden oluşan bir tüm ülke grubu oluşturulmuştur. Yapılan panel veri analizleri sonucunda imalat sanayiinde sabit sermaye yatırımlarının ve doğrudan yabancı yatırımların tüm ülke grubunda ekonomik kompleksliğin belirleyicileri olduğu, kişi başı elektrik tüketimi ve Ar-Ge harcamalarının her iki grupta ekonomik kompleksliğin belirleyicileri olduğu ve beşerî sermayenin gelişmiş ülkelerden oluşan grupta ekonomik kompleksliğin bir belirleyicisi olduğu tespit edilmiştir. Tarım sektöründe de kişi başı elektrik tüketiminin tüm ülke grubunda ekonomik kompleksliğin bir belirleyicisi olduğu gözlemlenirken beşerî sermayenin her iki grupta da ekonomik kompleksliğin bir belirleyicisi olduğu belirlenmiştir.

Abstract:The aim of this study is to analyse the export structures of countries in manufacturing industry sector and agriculture sector and to determine the factors affecting the economic complexity index value in these sectors separately for developed and developing countries. First, the study calculated PCI values, which measure the complexity of product groups in terms of manufacturing industry sector and agriculture sector, and ECI values, which reflect the complexity of countries, for the years between 2000 and 2019, using the reflection method developed by Hidalgo and Hausmann (2009). For the computation of these values, countries' export data were obtained from the United Nations Un Comtrade database according to the level 4 breakdown of the Rev4 and Rev3 revisions of the SITC classification. After calculating the values of Economic Complexity Index (ECI) and Product Complexity Index (PCI), the export structures of the countries in 2019 were analysed for the manufacturing industry sector and agricultural sector. The analysis findings indicate that developed nations possess high economic complexity values and export intricate, technology-driven products that necessitate productive knowledge. Conversely, less developed countries have low complexity values and export low-complexity labourintensive products in both the manufacturing industry sector and in the agricultural sector. Following this stage, we applied System GMM, which are among the dynamic panel data analysis methods, to the countries' data from 2000 to 2019 to identify the factors influencing economic complexity in the manufacturing industry sector and the agricultural sector. An analysis was conducted, establishing a group of 43 developed countries and another comprising 90 developed and developing countries. Through panel data analyses, it has been determined that economic complexity is influenced by fixed capital investments and foreign direct investments in the manufacturing industry sector across both developed and non-developed countries. Additionally, economic complexity is influenced by electricity consumption per capita and R&D expenditures in both groups, and by human capital in developed countries. In the agricultural sector, per capita electricity usage is a factor influencing economic complexity in the mixed group, whilst human capital affects economic complexity in both groups.