ÖZET Melayê Cizirî, Feqîyê Teyran ve Ehmedê Xanî, Kürt klasîk edebiyatındaki en önemli şairlerdendir. Bu şairler başta olmak üzere Kürt şairlerinin şiirlerinde sıklıkla geçen bazı kavramlar gündelik hayatta çok farklı anlamlar içermektedir. Bu durum da klasik Kürt edebiyatındaki şiirlerin anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Melayê Cizirî, Feqîyê Teyran ve Ehmedê Xanî'nin şiirleri başta olmak üzere klasik Kürt şiirinin doğru anlaşılması için her şeyden önce söz konusu kavramların doğru anlaşılması gerekmektedir. Bu kavramlardan en çok dikkat çekeni de mey ve ona bağlı unsurlardır. Bu çalışmanın amacı; Melayê Cizirî'nin divanında, Feqîyê Teyran'ın şiirlerinde ve Ehmedê Xanî'nin Mem û Zin'inde en çok geçen kavramlardan olan mey ve ona bağlı ana unsurları incelemektir. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ilk olarak gerçek anlamda kullanılan meyin adı, tanımı, tarihi ve özellikleri üzerinde durulmuştur. Daha sonra meyin mecazi anlamlarının geçirdiği evreler üzerinde durulmuş ve onun edebiyat ve tasavvuftaki değişimleri ele alınarak efsanevi bir enstrümana dönüşümünden bahsedilmiştir. İkinci bölümde ise Melayê Cizîrî, Feqîyê Teyran ve Ehmedê Xanî'nin şiirlerindeki mey kavramıve ona bağlı temel unsurların kullanılma tarzları ve anlamları örneklerle açıklanmaya çalışılmış, söz konusu şairlerin bu kavrama yaklaşım farkları üzerinde durulmuştur.

ABSTRACT Melayê Cizirî, Feqîyê Teyran and Ehmedê Xanî are among the most important poets in Kurdish classical literature. Some concepts that are frequently used in the poems of Kurdish poets, especially these poets, have very different meanings in daily life. This situation makes it difficult to understand the poems in classical Kurdish literature. In order to understand the classical Kurdish poetry, especially the poems of Melayê Cizirî, Feqîyê Teyran and Ehmedê Xanî, first of all these concepts must be understood correctly. The most notably of these concepts is the wine and its related elements. The aim of this study is to examine the wine and its main elements, which are the most frequently mentioned concepts in Melayê Cizirî's divan, Feqîyê Teyran's poems and Ehmedê Xanî's Mem û Zîn. The study consists of two parts. In the first chapter, firstly, the name, definition, history and characteristics of the wine, which is used in real sense, are emphasized. Then, the phases of the metaphorical meanings of wine were emphasized and its transformation into a legendary instrument was discussed by considering its changes in literature and mysticism. In the second part, the concept of wine in the poems of Melayê Cizîrî, Feqîyê Teyran and Ehmedê Xanî and the usage styles and meanings of the basic elements related to it were tried to be explained with examples, and the differences in the approaches of these poets to this concept were emphasized.

KURTE Melayê Cizîrî, Feqîyê Teyran û Ehmedê Xanî ji helbestvanên herî girîng ên edebiyata klasîk ên Kurdî ne. Hinek têgihên ku bi gelemperî di helbestên şairên Kurd de û di serî de jî di helbestên van her sê şairan de derbas dibe, di jîyana rojane de wateyên zaf cuda di nav xwe de dihewînin. Ev xal fêmkirina helbestên edebîyata Kurdî ya klasîk dijwartir dike. Di serî de ji bo fêmkirina helbestên Melayê Cizîrî, Feqîyê Teyran û Ehmedê Xanî û bi tevahî jî ji bo fêmkirina helbestên Kurdî ên klasîk divê beriya her tiştî ev têgihên ku me behs kir rast bên fêmkirin. Di nav van têgihan de ya herî balkêş mey û hêmanên girêdayî wê ye. Armanca vê xebatê; analîza mey û hêmanên sereke yên girêdayî wê nin ku ew di dîwana Melayê Cizîrî, helbestên Feqîyê Teyran û Mem û Zîna Ehmedê Xanî de ji têgihên ku herî zêde tên bikaranîn in. Ev xebat ji du beşan pêk tê. Di beşa yekem de ewilî li ser nav, dîrok û taybetiyên meya ku di maneya rasteqîn de tê bikaranîn hatiye rawestan. Paşê li ser merheleyên maneyên mecazî yên ku mey tê re derbas bûye hatîye sekinîn û guherîna wê ya di edebiyat û tesewufê de hatîye vekolandin û bi vî awayî behsa guherîna enstrûmanekî efsanewî ya wê hatîye kirin. Di beşa duyem de jî di dîwana Melayê Cizîrî, helbestên Feqîyê Teyran û Mem û Zîna Ehmedê Xanî de wate û şeweya bikaranînên mey û hêmanên sereke yên girêdayî meyê bi mînakan ve hatiye iv izahkirin, li ser cudahîya şêweyên bikaranîna van şairan ligel vê têgihê hatiye rawestan. Peyvên Sereke: Edebîyata Kurdî, Melayê Cizîrî, Feqîyê Teyran, Ehmedê Xanî, Mey, Hêmanên Girêdayî Meyê