ÖZET Bu araştırma, Hakkâri yöresinde kendiliğinden yetişen yabani asma genotiplerini, uluslararası normlara göre tanımlamak, fenotipik özellikler ve moleküler markörler yardımıyla yabani ile kültür asmaları arasındaki genetik akrabalık düzeylerini belirlemek ve yöre asma gen potansiyelini ortaya koymak amacıyla, 2019-2021 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırma yörede kendiliğinden yetişen 55 adet yabani asma genotipi, yörede yetiştirilen 12 yerel üzüm çeşidi, Türkiye geneli yetiştirilen 3 adet ulusal çeşit (Cardinal, Hatun Parmağı, Royal) ve 2 adet Amerikan asma anacı (110 R, 420 A) olmak üzere toplamda 72 örnek üzerinde yürütülmüştür. Yabani asma (Vitis vinifera L. subsp sylvestris (C.C. Gmel.) genotiplerine ait çubuk, yaprak, çiçek, salkım, tane ve çekirdek gibi tüm amplerografik özellikler "IBPGR" Uluslararası Bitki Genetik Kaynakları Kurulu tarafından oluşturulan "Üzüm Tanımlayıcıları" metoduna göre belirlenmiştir. Tüm örneklerin dahil olduğu çalışmanın genetik kısmında, iPBS markörlerinden en iyi sonuç veren primerler seçilerek kullanılmıştır. Genetik yakınlık için yapılan filogenetik analizlerde toplamda 101 bant elde edilmiş olup bu bantların 68 adetinin polimorfik olduğu belirlenmiştir. Çalışma bölgesi, asma popülasyonu bakımından oldukça zengindir. Fakat çalışma alanı terör nedeniyle güvenlik bölgesi ilan edildiğinden çalışmalarda zorluklar yaşanmıştır. Hakkâri yöresi bağcılık için bakir olup birçok çalışma yapma potansiyeline sahiptir. Yörede bulunan üzüm potansiyelinin zor bölge şartlarına rağmen belirlenerek ülkemiz ve dünya literatürüne kazandırılmasını önemli bir kazanım olarak görmekteyiz.

ABSTRACT This research was carried out between 2019-2021 in order to define according to international norms the wild vine genotypes naturally growing in Hakkâri province, to determine the genetic relatedness levels between wild and cultivated vines with the help of phenotypic characters and molecular markers, and to reveal the vine gene potential of the province. The research was conducted on a total of 72 samples including 55 wild vine genotypes naturally growing in the province, 12 local grape varieties grown in the province, 3 national varieties grown throughout Turkey (Cardinal, Hatun Parmak, Royal) ,and 2 American vine rootstocks (110 R, 420 A). All ampelographic characteristics such as cane, leaf, flower, cluster, berry and seed belonging to wild vine (Vitis vinifera L. ssp. sylvestris (C.C. Gmel.) genotypes were determined according to the "Grape Descriptors" method established by the "IBPGR" International Board of Plant Genetic Resources. In the genetic part of the study, the primers with the best results from the iPBS markers were selected and used. In the phylogenetic analyzes performed for genetic proximity, a total of 101 bands were obtained and 68 of these bands were determined to be polymorphic. The study region is very rich in grapevine population. However, difficulties were lived in the work as the work area was declared a security zone due to terrorism. Hakkâri province is untouched for viticulture and has the potential to do many studies. We see as an important gain in terms of literature of our country and the world to be determined the grape potential in the province despite the difficult regional conditions.