ÖZET Globalleşen dünyanın gereksinimleri kapsamında ülkeler arası ticaret ilişkilerinde artışlar meydana gelmiş ve dış ticarette serbestleşme yoluna gidilmiştir. Dış ticaret genellikle uluslararası mal ticaretini içermektedir. Bunun yanı sıra hizmet ticaretini, yatırım gelir ve giderlerini, cari işlemleri, mal ithalat ve ihracatını içermektedir. Dış ticaretin en önemli kalemleri ihracat ve ithalat işlemlerinden meydana gelmektedir. Dış ticaretin esas hedefi ihracatı arttırmak ve ithalatı azaltmaktır. Dış borçlar, bir ülkenin belli bir süre sonunda anapara ve faizle geri ödenmek koşuluyla yabancı ülkelerden sağlamış oldukları kaynaklar şeklinde belirtilebilir. Bu borçlar alındıklarında ülkeye yabancı kaynak girişine neden olduğundan ekonomide olumlu etki meydana getirecek, buna karşılık anapara ve faiz ödemeleri gerçekleştirildiğinde dışarıya kaynak transferi olacağından olumsuz etkiye yol açacaktır. Bu çalışmada 1990-2019 dönemlerinde dış ticaret ve dış borçların ekonomik büyümeye etkisinin zaman serisi analizi yöntemi ile tespit etmek amaçlanmıştır. Bu kapsamda yapılan analizler sonucunda, hem dış ticaret ile ekonomik büyüme arasında hem de dış borçlanma ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmektedir. Ayrıca genel olarak yapılan nedensellik testleri sonucunda ekonomik büyümeden dış borca tek yönlü; dış ticaret ve ekonomik büyüme arasında ise çift yönlü nedensellik ilişkisi olduğu görülmektedir.

ABSTRACT Within the scope of the requirements of the globalizing world, there has been an increase in the trade relations between countries and liberalization in foreign trade has been made. Foreign trade generally includes international trade in goods. In addition, it includes trade in services, investment income and expenses, current transactions, imports and exports of goods. The most important items of foreign trade consist of export and import transactions. The main goal of foreign trade is to increase exports and decrease imports. Foreign debts can be defined as the resources that a country has obtained from foreign countries, provided that they are repaid with principal and interest at the end of a certain period. When these debts are taken, they will have a positive effect on the economy as they cause foreign resources to enter the country, but when the principal and interest payments are made, they will have a negative effect as there will be a transfer of resources. In this study, it is aimed to determine the effect of foreign trade and foreign debt on economic growth in the 1990-2019 periods by using the time series analysis method. As a result of the analyzes made in this context, it is seen that there is a long-term relationship between foreign trade and economic growth as well as between foreign borrowing and economic growth. In addition, as a result of the causality tests in general, one-way from economic growth to foreign debt; It is seen that there is a bidirectional causality relationship between foreign trade and economic growth.