ÖZET Örgütsel yapılar içerisinde faaliyette bulunan bireyler, cinsiyet, ırk, etnik köken gibi aidiyetleri sebebiyle baskın bir grup içerisinde azınlık durumunda bulunduklarında çeşitli olumsuz deneyimlerle karşılaşmaktadırlar.Organizasyonlar içerisinde dezavantajlı durumlarından kaynaklı bireylerin karşılaştıkları olumsuzlukları ele alan tokenizm teorisi, örgütsel yapı içerisinde sayısal olarak %15 ve daha az oranda bulunan bireylerin, sayısal dengesizliklerden kaynaklı çeşitli olumsuz durumla yüz yüze kaldığını ifade etmektedir. Kanter'in(1977) çalışması ile yönetim alanında popülerleşen bir kavram olarak ortaya çıkan tokenizm teorisi, baskın bir grup içerisinde azınlık durumunda olan bireylerin yükseltilmiş sınırlar, performans baskısı ve rol kuşatması olmak üzere üç temel olumsuz durumu deneyimlediklerini ifade etmektedir. Tokenizm teorisine göre hakim grup üyesi tokenist olarak ifade edilirken azınlık durumunda olan ve dezavantajlı olduğu düşünülen birey ise token olarak tanımlanmaktadır. Hakim grup içerisinde azınlık durumunda olan engelli bireylerin deneyimledikleri olumsuzlukları belirlemeye yönelik yapılan bu çalışmanın ana temasını tokenizm teorisi oluşturmaktadır. Tokenizm teorisinin ortaya koyduğu belirlemeler ışığında yapılan bu doktora tez çalışmasında, kamu sektöründe istihdam edilen engelli bireylerin de token olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği belirlenmeye çalışılmıştır. Engelli bireylerin, engel durumundan kaynaklı olarak dezavantajlı grup olarak değerlendirildiği bu çalışmada kamu sektöründe görev yapmakta olan 20 engelli kamu çalışanı ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Görüşmeler sonucunda elde edilen veriler, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan fenomenoloji (olgubilim) desenine bağlı kalınarak değerlendirilmiştir. Araştırmada elde edilen verilerin değerlendirilmesinde, nitel araştırma yöntemlerinde araştırmacıya çeşitli kolaylıklar sağlayan MAXQDA 2020 nitel analiz programı kullanılmıştır. Nitel analiz yöntemi ile yapılan bu araştırmada, kamuda çalışan engelli bireylerin de Kanter'in (1977)tokenizmin olumsuz sonuçları olarak ifade etmiş olduğu performans baskısı, yükseltilmiş sınırlar ve rol kuşatmasını deneyimledikleri ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan bu sonuçlara bağlı olarak literatürde bireyin ırk, etnik köken, cinsiyet, cinsel yönelim gibi aidiyetlerine ek olarak bireyin engel durumunun da tokenizmi olumsuz sonuçlarına maruz kalmasına sebep olduğu tespit edilmiştir. Yapılan görüşmelerin değerlendirilmesi sonucu elde edilen sonuçlara bağlı olarak kamu sektöründe azınlık durumunda bulunan engelli bireylerin token, hakim grup üyesi olan engelli olmayan bireylerinde tokenist olarak tanımlanabileceği değerlendirilmektedir. Yapılan bu tez çalışmasından elde edilen sonuçlara bağlı olarak, tokenizm teorisinin olumsuz sonuçlarına sadece ırk, etnik köken, cinsiyet aidiyetlerinden dolayı azınlıkta olan bireylerin değil, engelli bireylerin de bu olumsuz sonuçlara maruz kaldığı ileri sürülerek tokenizmteorisine önemli katkılarda bulunmaktadır. Ayrıca bu çalışma Türkiye'deki akademik çalışmalarda henüz çok yeni olan ve çok sınırlı sayıda çalışma ile ele alınan tokenizm teorisinin daha fazla popülerleşmesini sağlayarak tokenizm teorisi alanında çalışma yapacak araştırmacılara kaynak teşkil edeceği düşünülmektedir.

ABSTRACT Individuals operating in organizational structures encounter various negative experiences when they are in a minority position in a dominant group due to their gender, race, ethnic origin. states that few individuals face various negative situations arising from numerical imbalances. The tokenism theory, which emerged as a concept that became popular in the field of management with the work of Kanter (1977), states that individuals who are in a minority situation in a dominant group experience three basic negative situations: raised boundaries, performance pressure and role siege. According to the theory of tokenism, the dominant group member is defined as the tokenist, while the minority group is defined as a token. Tokenism theory constitutes the main theme of this study, which was conducted to determine the negative experiences of disabled individuals who are in the minority in the dominant group. In this doctoral thesis study, which was made in the light of the determinations revealed by the tokenism theory, it was tried to determine whether disabled individuals employed in the public sector could also be considered as tokens. In this study, in which disabled people are evaluated as a disadvantaged group due to their disability, in-depth interviews were conducted with 20 disabled public employees working in the public sector. The data obtained as a result of the interviews were evaluated by adhering to the phenomenology (phenomenology) pattern, which is one of the qualitative research methods. In the evaluation of the data obtained in the research, the MAXQDA 2020 qualitative analysis program,which provides various facilities to the researcher in qualitative research methods, was used. In this study, which was conducted with the qualitative analysis method, it was revealed that disabled people working in the public sector also experience performance pressure, raised limits and role siege, which Kanter (1977) expressed as negative consequences of tokenism. Depending on these results, it has been determined in the literature that in addition to the individual's belongings such as race, ethnicity, gender, sexual orientation, the disability of the individual causes the negative consequences of tokenism. Based on the results obtained from the evaluation of the interviews, it is evaluated that the disabled individuals who are in the minority position in the public sector can be defined as tokens, and the non- disabled individuals who are the dominant group members can be defined as tokenists. Depending on the results obtained from this thesis study, it makes a significant contribution to the tokenism theory by asserting that not only the individuals who are in the minority due to their race, ethnicity and gender affiliation, but also the disabled individuals are exposed to these negative consequences. In addition, it is thought that this study will be a resource for researchers who will work in the field of tokenism theory by making the tokenism theory, which is still very new in academic studies in Turkey and handled with a very limited number of studies, more popular.